تفاوت فارکس و بورس یکی از سوالاتی است که معمولاً برای بسیاری از کاربران و معامله‌گران تازه‌وارد بازارهای مالی پیش می‌آید. اگر شما هم با این پرسش روبه‌رو شده‌اید که تفاوت فارکس و بورس در چیست و کدام بازار، برای کسب سود بازار بهتری است، حتماً با ما و ادامه این مقاله از پیپسیلون همراه باشید.
در این مطلب، قصد داریم در خصوص ماهیت دو بازار فارکس و بورس صحبت کنیم، تفاوت فارکس و بورس را عنوان کنیم و به این سوال چالش‌برانگیز پردازیم که فارکس بهتر است یا بورس؟ با ما همراه باشید.
مروری کوتاه بر بازار فارکس (Forex)
بازار فارکس (Forex) که از عبارت لاتین Foreign exchange market گرفته شده است، به معنی بازاری برای انجام مبادلات ارزهای خارجی است. در واقع، این طور می‌توان گفت که مهم‌ترین نماد معاملاتی قابل خرید و فروش در بازار فارکس، ارزهای رایج کشورهای مختلف دنیاست.
این بازار، با چیزی در حدود ۶.۶ تریلیون حجم معاملات در روز، بزرگ‌ترین بازار مالی جهان است که در کنار ارائه معاملات جفت ارزها، طیف گسترده‌ای از کامودیتی‌ها را نیز پوشش می‌دهد. این در حالی است که به دلیل عدم وجود بازارهای عرضه آنلاین جداگانه برای شاخص‌ها و فلزات و امثال آن‌ها، این قبیل نمادها نیز در بازار فارکس قابل خرید و فروش هستند.
من و شمای نوعی، به عنوان معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرد و فردی (Individual Traders) بازار فارکس، برای دسترسی به این بازار نیاز به ارائه دهنده‌های پلتفرم داریم که بروکر فارکس (Forex Broker) نامیده می‌شوند. این در حالی است که عمده‌ترین سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازار فارکس را سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نهادی (institutional Traders) تشکیل می‌دهند.
مطالب بیشتر: فارکس چیست؟ صفر تا صد بازار مالی فارکس
مروری کوتاه بر بازار بورس ایران
در حالت کلی، این‌طور می‌توان گفت که بازار بورس (Stock Market) بستری است که در آن خریداران و فروشندگان می‌توانند به معاملات کالا، سهام یا ارز بپردازند. تصور عموم از بازار بورس، همان بازار بورس اصلی ایران است؛ اما باید این نکته را در نظر داشت که بازار بورس، خود از انواع مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از:
- بازار بورس اوراق بهادار
- بازار فرابورس ایران
- بورس کالای ایران
- بورس انرژی
- بورس ارز
تفاوت فارکس و بورس
دو بازار فارکس و بورس ایران، جزو بازارهای مالی مهمی هستند که عمده سرمایه‌گذاران و تریدرهای ایرانی در آن‌ها فعالیت دارند. البته، بازار کریپتو نیز طی سال‌های اخیر توانسته رشد خوبی را تجربه کرده و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران زیادی را به سمت خود جذب کند.
اگر بخواهیم مقایسه کوچک و خلاصه‌ای در خصوص سه بازار فارکس، کریپتو و بورس ایران داشته باشیم، جدول زیر را خواهیم داشت:
| بازار فارکس (Forex) | بازار ارز دیجیتال (Crypto) | بازار بورس ایران | |
| حجم معاملات روزانه | ۶.۶ تریلیون دلار! | ۱.۶ تریلیون دلار | حدود ۱.۵ میلیون دلار!! |
| تعداد کاربران فعال (جهان) | ۱۰ میلیون نفر | ۴۲۰ میلیون نفر | ۸۲۰ هزار نفر (فقط ایران) |
| قابلیت ترید ۷ روزه ۲۴ ساعته | ۲ روز تعطیل / ۲۴ ساعته | ۷ روزه / ۲۴ ساعته | ۲ روز تعطیل / ۳.۵ ساعت کاری |
* آمار و ارقام این جدول مربوط به زمان نگارش مقاله است.
مطالب بیشتر: تفاوت ارز دیجیتال و فارکس؛ ۰ تا ۱۰۰ مقایسه فارکس و کریپتو
اما در کنار سه تفاوتی که در جدول فوق بررسی کردیم، برخی تفاوت‌های عمده دیگر نیز بین دو بازار فارکس و بورس ایران وجود دارد که در ادامه، به تفصیل بررسی خواهیم کرد.
معرفی ۱۰ تفاوت فارکس و بورس
مهم‌ترین تفاوت‌هایی که بین دو بازار بورس و فارکس وجود دارد، ۱۰ مورد هستند که در ادامه یک به یک معرفی شده و توضیح داده خواهند شد. این ۱۰ تفاوت فارکس و بورس عبارتند از:
- ماهیت و قدمت دو بازار
- میزان سرمایه اولیه مورد نیاز
- نحوه انجام معاملات در دو بازار
- نمادهای معاملاتی قابل عرضه
- قابلیت‌ها و آپشن‌های معاملاتی
- نوسانات و ریسک‌پذیری
- میزان نقد شوندگی
- معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری
- پتانسیل سودآوری
- دانش معاملاتی و تحلیل
۱۰ تفاوت فارکس و بورس
در ادامه، کلیه این ده مورد تفاوت فارکس و بورس را با هم بررسی خواهیم کرد؛ با این حال، ابتدا نیم‌نگاهی کلی به این ۱۰ تفاوت فارکس و بورس می‌اندازیم:
| بازار فارکس | بازار بورس ایران | |
| ماهیت و قدمت دو بازار | سال ۱۹۷۱ میلادی؛ غیر متمرکز | سال ۱۳۱۵ شمسی – متمرکز |
| میزان سرمایه اولیه مورد نیاز | دارای محدودیت (بسته به بروکر)؛ اهرمی | بدون محدودیت؛ بدون اهرم |
| نحوه انجام معاملات در دو بازار | غیر متمرکز؛ تنوع بالای معاملات | متمرکز، سه نوع معامله |
| نمادهای معاملاتی قابل عرضه | جفت ارزها، کامودیتی‌ها، اوراق قرضه، شاخص‌ها و … | سهام شرکت‌ها |
| قابلیت‌ها و آپشن‌های معاملاتی | طیف گسترده‌ای از آپشن‌ها | قابلیت‌های اندک |
| نوسانات و ریسک‌پذیری | بالا | پایین |
| میزان نقد شوندگی | بالا | پایین |
| معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری | بیشتر معامله‌گری و تاحدودی سرمایه‌گذاری | بیشتر سرمایه‌گذاری |
| پتانسیل سودآوری | بسیار بالا | متوسط |
ماهیت و قدمت دو بازار
بازار فارکس یا تبادلات ارزی به مفهوم امروزی آن، از سال ۱۹۷۱ میلادی ایجاد شده است. البته، در آن زمان هنوز خبری از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی امروز نبود و سرمایه‌گذاران و معامله‌گران خرده‌پا و فردی نیز دسترسی به بازار فارکس نداشتند. تنها سرمایه‌گذاران و معامله‌گران فارکس، معامله‌گران نهادی بودند که از طریق تلگراف و تلفن معاملات خود را انجام می‌دادند.
به مرور زمان، در سال ۱۹۹۸ میلادی، پای اینترنت نیز به معاملات و تبادلات ارزی باز شد و این فرصت را در اختیار معامله‌گران فردی و خرده‌پا قرار داد تا آن‌ها نیز بتوانند از پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری و سودآوری خارق‌العاده بازار فارکس استفاده کنند.
اما در مورد بازار بورس، اولین بورس اوراق بهادار جهان در اوایل قرن ۱۷ میلادی در شهر آمستردامِ هلند شکل گرفته است. کمپانی هند شرقی نیز نخستین شرکتی بود که سهام خود را در آن عرضه کرد. در قرن ۱۸ میلادی، پای بورس به لندن نیز باز شد و در نهایت، بورس نیویورک در سال ۱۷۹۲ میلادی شروع به کار کرد.
با این حال تاریخچه بازار بورس ایران به سال ۱۳۱۵ شمسی – مصادف با ۱۹۳۶ میلادی – برمی‌گردد. در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل شده و موافقت‌‌نامه اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد.
در نهایت، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار ایران در مجلس به تصویب رسیده و برای اجرا، به بانک مرکزی ابلاغ شد. نخستین فعالیت رسمی این بازار نیز در سال ۱۳۴۶ بود که با چند معامله روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی صورت گرفت.
اما از نظر ماهیت، یک تفاوت بسیار عمده بین دو بازار فارکس و بورس (ایران) وجود دارد. همان‌طور که میدانید، بازار فارکس بازاری کاملاً غیر متمرکز است که تحت مدیریت هیچ سازمان یا نهاد یا دولتی فعالیت نمی‌کند. در واقع، هیچ‌یک از دولت‌ها یا سازمان‌ها نمی‌توانند به صورت مستقیم در این بازار دخل و تصرف داشته باشند. این در حالی است که بازار بورس ایران، مستقیماً تحت مدیریت و نظارت دولت فعالیت می‌کند.
به علاوه، حجم معاملات روزانه یا ارزش بازار نیز بین دو بازار به شدت متفاوت است. همان‌طور که در بخش‌های بالا نیز اشاره شد، حجم معاملات روزانه بازار فارکس بیش از ۶.۶ تریلیون دلار است در حالی که در بازار بورس ایران، روزانه تنها حدود ۱.۵ میلیون دلار معامله صورت می‌گیرد!
البته، حتی بزرگ‌ترین بازارهای بورس جهان نیز در مقایسه با بازار فارکس حجم معاملات ناچیزی دارند:
متوسط حجم معاملات روزانه در بازار فارکس و بازارهای بورس بزرگ جهان
میزان سرمایه اولیه مورد نیاز
یکی دیگر از مباحثی که لازم است در خصوص تفاوت فارکس و بورس مد نظر داشته باشیم، میزان سرمایه اولیه مورد نیاز برای فعالیت در دو بازار است. البته، شاید این‌طور به نظر برسد که برای فعالیت در بازار بورس هم درست مثل فارکس محدودیت چندانی از نظر سرمایه اولیه وجود ندارد و معامله‌گران می‌توانند حتی سهم‌های خیلی پایین را نیز خرید و فروش کنند.
اما نکته‌ای که در خصوص سرمایه اولیه مورد نیاز برای فعالیت در دو بازار بورس و فارکس وجود دارد، قابلیتی به نام اهرم یا لوریج (Leverage) در بازار فارکس است.
این قابلیت به معامله‌گران کمک می‌کند تا حتی با کم‌ترین میزان سرمایه اولیه نیز پتانسیل بالایی برای سرمایه‌گذاری، نوسان‌گیری و کسب سود داشته باشند. قابلیتی که در بازار بورس وجود ندارد و در صورت ورود به بازار با سرمایه ناچیز، عملاً فرصت چندانی برای زورآزمایی نخواهد بود.
نکته: به این تفاوت فارکس و بورس نیز توجه داشته باشید که برای فعالیت در بازار فارکس، ممکن است برخی از بروکرها خواهان حداقل سرمایه اولیه بالایی باشند. مثلاً ممکن است بروکری را ببینید که برای شروع فعالیت و ثبت‌نام، از شما ۵۰۰۰ دلار سرمایه اولیه می‌خواهد! در این صورت شاید لازم باشد به فکر یک بروکر دیگر برای تریدهای فارکس‌تان باشید.
نحوه انجام معاملات در دو بازار
نحوه انجام معاملات، به عنوان دیگر تفاوت فارکس و بورس، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و از سه منظر قابل بررسی است:
- ماهیت معاملات
- تنوع معاملات
- بحث مالکیت
تفاوت فارکس و بورس از نظر معاملات
ماهیت معاملات
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، ماهیت معاملات در بازار فارکس به صورت غیر متمرکز است. در واقع، در بازار فارکس شما با شخص ثالث یا دولت و سازمان خاصی طرف نیستید و معاملات به صورت غیر متمرکز انجام می‌شوند.
البته، در خصوص غیر متمرکز بودن بازار فارکس چند نکته را باید ذکر کرد. اول این‌که استفاده از پلتفرم بروکر فارکس، تا حد زیادی ماهیت غیر متمرکز بودن بازار فارکس را زیر سوال می‌برد. به ویژه زمانی که شما برای فعالیت در بازار از بروکرهای بازارساز یا مارکت میکر (Market Maker) استفاده می‌کنید، در واقع با یک شخص ثالث در حال معامله هستید.
اما در مورد بروکرهای نان دیلینگ دسک (Non Dealing Desk) مثل بروکرهای شبکه ارتباط الکترونیکی (Electronic Communication Network) یا به اختصار ECN، از آن‌جا که بروکر خودش دخل و تصرفی در فرایند معاملات ندارد و صرفاً شما را به ارائه دهنده‌های نقدینگی ارتباط می‌دهد، تمرکز زدایی تا حدودی رعایت شده است.
مطالب بیشتر: بروکر فارکس (Forex Broker) چیست؟ آشنایی با کارگزاری فارکس به زبان ساده
این در حالی است که ماهیت معاملات در بازار بورس کاملاً متمرکز است. در واقع، تمامی معاملات انجام شده در بازار بورس ایران، در یک واحد مشخص تحت عنوان سازمان بورس در حال انجام هستند و کاملا متمرکز، تحت مدیریت و نظارت این سازمان و دولت قرار دارند.
تنوع معاملات
نکته دیگری که در خصوص تفاوت فارکس و بورس وجود دارد این است که در بازار بورس، خبری از تنوع بالای معاملات نیست.
در حالت کلی، انواع معاملات در بازار بورس ایران عبارتند از:
- معاملات عمده
- معاملات خرد
- معاملات بلوک
انواع معاملات در بازار بورس ایران
اما در مورد بازار فارکس، قضیه کاملاً فرق می‌کند. ما در بازار فارکس طیف گسترده‌ای از انواع معاملات را داریم که می‌تواند به عنوان تفاوت فارکس و بورس مورد توجه قرار گیرد.
انواع معاملات بازار فارکس عبارتند از:
- معاملات نقدی یا اسپات (FX Spot)
- معاملات آتی یا فیوچرز (FX Futures)
- معاملات آپشن یا اختیار معامله (FX Options)
- صندوق‌های قابل معامله یا ای‌تی‌اف‌ها (ETFs)
- معاملات سوآپ (FX Swaps)
- معاملات فوروارد (FX Forwards)
البته، خودِ معاملات اسپات فارکس هم به چهار نوع دیگر زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- بازار اصلی اسپات (Primary OTC Market)
- خرده فروشی فارکس (Retail Forex)
- قراردادهای ما به التفاوت (Forex CFDs)
- شرط‌بندی اسپرد (Forex Spread Bet)
انواع معاملات در بازار فارکس
مطالب بیشتر: انواع معاملات در فارکس؛ معرفی ۰ تا ۱۰۰ انواع معاملات فارکس
بحث مالکیت
اما می‌رسیم به بحث مالکیت در تفاوت فارکس و بورس؛ این نکته را باید مد نظر قرار داد که در بازار بورس، زمانی که ما اقدام به خرید یک نماد معاملاتی – سهام یک شرکت – می‌کنیم، در حقیقت ملک آن سهم می‌شویم.
این در حالی است که در بازار فارکس، با انجام معامله خرید – ایجاد سفارش خرید – بر روی یک جفت ارز یا نماد معاملاتی، صرفاً نوعی مالکیت مجازی برای ما ایجاد می‌شود و در واقع ما مالک آن مقدار ارز مورد نظر جهت معامله، نخواهیم بود!
نمادهای معاملاتی قابل عرضه
نمادهای معاملاتی قابل عرضه در دو بازار، موضوع دیگری است که می‌تواند در مبحث تفاوت فارکس و بورس مورد بررسی قرار گیرد. در بازار بورس و فرابورس ایران، تنها نمادهایی که عرضه می‌شوند سهام شرکت‌های مختلف هستند.
این در حالی است که در بازار فارکس، علاوه بر جفت ارزها که اصلی‌ترین نمادهای معاملاتی قابل عرضه در فارکس هستند، شاهد عرضه کامودیتی‌ها یا کالاها نیز هستیم.
در کنار این دو نماد معاملاتی اصلی فارکس، نمادهای معاملاتی مربوط به شاخص‌ها و فلزات و امثال آن‌ها نیز در بازار فارکس عرضه می‌شوند. اگرچه این قبیل نمادها طی سالیان گذشته به صورت جداگانه در بازارهای مجزا معامله می‌شدند – و هنوز هم تالارهای سنتی آن‌ها فعال است – اما به صورت آنلاین بازاری مخصوص عرضه آن‌ها وجود ندارد و آن‌ها نیز در کنار جفت ارزها و کامودیتی‌ها، در بازار فارکس به صورت آنلاین عرضه می‌شوند.
نمادهای معاملاتی قابل عرضه در بازار فارکس و بازار بورس ایران
مطالب بیشتر: معرفی جفت ارزها در فارکس – آپدیت ۲۰۲۴
قابلیت‌ها و آپشن‌های معاملاتی
برای این‌که بتوانیم در بازارهای مالی فعالیت کنیم، نیاز به یک‌سری آپشن‌ها و قابلیت‌های معاملاتی داریم. بدیهی است که هرچه بازاری بزرگ‌تر و قدرتمندتر باشد، تنوع این آپشن‌ها و قابلیت‌ها نیز در آن بیشتر خواهد بود. هرچند که برخی از این قابلیت‌ها به ماهیت بازار و نوع معاملات آن نیز بستگی دارد.
در بازار فارکس، ما با طیف گسترده‌ای از قابلیت‌ها و گزینه‌ها روبه‌رو هستیم:
- معاملات دو طرفه
- معاملات اهرمی
- قابلیت تعیین حد سود و حد ضرر
- دستورات پیشرفته و کاربردی
- و مواردی از این دست…
معاملات دو طرفه
منظور از دو طرفه بودن یا دو سویه بودن معاملات این است که شما بتوانید هم از روندهای افزایشی بازار و هم از روندهای کاهشی آن کسب سود کنید.
در بازار بورس ایران، سرمایه‌گذاری و کسب سود به این شکل است که شما سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید و منتظر می‌مانید تا افزایش پیدا کند. در صورتی که قیمت سهام مورد نظر رشد کند، با فروش آن به سود خواهید رسید و در صورت ریزش آن نیز ضرر خواهید کرد… این یعنی یک بازار یک طرفه یا یک سویه!
اما در بازارهای فارکس و کریپتو، این قابلیت برای معامله‌گران فراهم شده است تا هم از افزایش و هم از کاهش قیمت‌ها به سود برسند. کافی است تحلیل تکنیکال یا فاندامنتال درست داشته باشید و بتوانید قیمت یک نماد معاملاتی را در آینده‌ای دور یا نزدیک پیش‌بینی کنید؛ در این صورت قادر خواهید بود به راحتی روی روند قیمتی آن سرمایه‌گذاری – به اصطلاح شرط‌بندی – کنید.
به عنوان مثال، تصور کنید تحلیل تکنیکالی که انجام داده‌اید نشان می‌دهد که قیمت جفت ارز یورو دلار (EUR/USD) – یکی از مهم‌ترین نمادهای معاملاتی در بازار فارکس – به زودی ریزش خواهد کرد. قیمتی که اکنون این جفت ارز دارد ۱.۲۰۵۰ است و احتمالاً طی یکی دو روز آینده به شدت کاهش خواهد یافت.
کافی است یک سفارش معاملاتی فروش برای این جفت ارز باز کنید و منتظر سقوط قیمت باشید تا در صورت درست از آب درآمدن پیش‌بینی‌تان سود کنید.
معاملات اهرمی
نکته دیگری که وجود دارد، قابلیت استفاده از معاملات اهرمی در بازار فارکس است. چیزی که در بازار بورس ایران خبری از آن نیست. اما منظور از اهرم یا لوریج (Leverage) در معاملات فارکس چیست؟
فرض کنید ۱۰ دلار سرمایه برای معامله در بازار فارکس دارید و پیش‌بینی کرده‌اید که قیمت جفت ارز یورو دلار (EUR/USD) به زودی افزایش خواهد یافت. به جای این‌که ۱۰ دلار از این جفت ارز خریداری کنید، با اهرم ۱:۱۰۰ می‌توانید ۱۰۰۰ دلار از آن را بخرید و اگر تحلیل‌تان درست از آب دربیاید، به سودی به مراتب بالاتر دست پیدا کنید!
معمولاً استفاده از لوریج‌های بالا توصیه نمی‌شود و حتی تریدرهای حرفه‌ای نیز تن به لوریج‌های خیلی بالا نمی‌دهند. استفاده از این قابلیت مستلزم دانش، تحلیل و مدیریت ریسک بالاست.
قابلیت تعیین حد سود و حد ضرر
برای توصیف این مهم در تفاوت فارکس و بورس، بیایید از یک مثال عینی استفاده کنیم. فرض کنیم نماد یک شرکت را خریداری کرده‌اید با این امید که قیمت آن افزایش خواهد یافت و ما را به سود خواهد رساند.
اما اتفاقاتی می‌افتد – سیاسی و اقتصادی و غیره… – که قیمت سهام مورد نظر به شدت افت می‌کند. ممکن است سرمایه چند صد میلیونی ما تبدیل به چند صد هزار تومان شود و عملاً دود شود! اتفاقی که چندان هم دور از انتظار نیست و چند سال پیش بسیاری از معامله‌گران بازار بورس ایران را به خاک سیاه نشاند!!
اگر قابلیتی وجود داشت که بعد از حد مشخصی ضرر، معامله را لغو می کرد چه؟! این قابلیت، درست همان‌چیزی است که در بازار فارکس تعبیه شده است.
شما در بازار فارکس می‌توانید برای سفارش‌های خود دو پارامتر مهم زیر را تنظیم کنید:
- حد سود (Take Profit)
- حد ضرر (Stop Loss)
این دو قابلیت به معامله‌گران بازار فارکس، که بازاری به شدت پر نوسان است، کمک می‌کند تا از ضرر کردن بیش از حد و از دست دادن سرمایه در امان باشند.
دستورات پیشرفته و کاربردی
علاوه بر موارد عنوان شده، برخی دستورات پیشرفته و کاربردی هم در سفارش‌های بازار فارکس گنجانده شده‌اند که می‌توانند تفاوت فارکس و بورس باشند. برخی از این دستورات عبارتند از:
- بای لیمیت (Buy Limit)
- سل لیمیت (Sell Limit)
- بای استاپ (Buy Stop)
- سل استاپ (Sell Stop)
- و امثال آن‌ها…
مطالب بیشتر: انواع سفارشات در فارکس و معرفی ۳ روش اصلی سفارش‌گذاری
نوسانات و ریسک‌پذیری
دیگر تفاوت فارکس و بورس، در میزان نوسانات و ریسک‌پذیری بازار است. در حالت کلی، دو بازار فارکس و کریپتو جزو پر نوسان‌ترین بازارهای معاملاتی در جهان هستند. البته، کریپتو حتی از بازار فارکس نیز نوسانات شدید‌تر و شارپ‌تری دارد.
این در حالی است که نوسانات در بازار بورس، به مراتب کم‌تر و نرم‌تر است و به همین دلیل، قابلیت مدیریت ریسک در بازار بورس به مراتب راحت‌تر است.
البته، در بازار فارکس نیز باید دید کدام نمادهای معاملاتی مورد سرمایه‌گذاری یا معامله قرار می‌گیرند. معمولاً جفت ارزها نسبت به کامودیتی‌هایی نظیر طلا دارای نوسانات بسیار بیشتری هستند. هر چند که در میان جفت ارزها نیز اغلب جفت ارزهای اصلی نوسانات کم‌تری دارند، در حالی که جفت ارزهای فرعی و عجیب و غریب یا اگزوتیک ممکن است نوسانات بسیار شدید و شارپی را از خود نشان دهند.
میزان نقد شوندگی
منظور از میزان نقد شوندگی این است که حجم معاملات در سطح بازار به میزانی باشد که شما به محض درخواست برای فروش نماد معاملاتی که در اختیار دارید، بتوانید آن را به فروش رسانده و به اصطلاح آن را نقد کنید.
واقعیت این است که بازار بورس ایران، نسبت به دیگر بازارهای مالی ایران نظیر بازار خودرو، بازار مسکن یا حتی بازار طلا، میزان نقد شوندگی به مراتب بالاتر و سریع‌تری دارد. اما همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، حجم معاملات روزانه در بازار بورس ایران در مقایسه با حجم معاملات ۶.۶ تریلیون دلاری بازار فارکس عملاً هیچ است!
به ویژه در مورد جفت ارزهای مهمی همچون یورو دلار (EUR/USD)، حجم معاملات و در نتیجه میزان نقد شوندگی بازار فارکس بسیار بسیار بالاست و عملاً شما می‌توانید به صورت آنی دارایی‌های خود را مبادله کرده یا نقد کنید.
معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری
نکته بسیار مهم دیگری که باید هنگام انتخاب بورس یا فارکس برای فعالیت مد نظر داشته باشید، قابلیت معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری در هر یک از این بازارها است. در صورتی که قصد دارید صرفاً در بازارهای مالی ترید کنید و به عبارت ساده‌تر، بیشتر برای نوسان‌گیری وارد این حوزه شده‌اید، احتمالاً بازار فارکس انتخاب بهتری برای شما خواهد بود.
در حالت کلی، برای نوسان‌گیری، ترید کردن و سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت، بازارهایی مناسب هستند که دارای نوسانات بیشتر و شارپ‌تر باشند. این در حالی است که بازارهای با ثبات بالاتر برای سرمایه‌گذاری‌های میان مدت و بلند مدت بهتر هستند.
با این اوصاف، می‌توان انتظار داشت که برای نوسان‌گیری و اسکالپینگ از بازار کریپتو استفاده شود، برای ترید کردن از بازارهای کریپتو و فارکس، برای سرمایه‌گذاری هم از بازارهای فارکس و بورس و خصوصاً در بلند مدت، بورس!
پتانسیل سودآوری
قبلاً به تفصیل در مورد میزان نوسانات و ریسک‌پذیری دو بازار به عنوان یک تفاوت فارکس و بورس صحبت کردیم. این نکته را باید مد نظر داشته باشید که در حالت کلی، هرچه میزان نوسانات در یک بازار بیشتر باشد، پتانسیل سودآوری آن نیز به مراتب بالاتر خواهد بود.
به همین خاطر است که معمولاً تریدرهایی که در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت دارند، گاهاً سودهای نجومی را تجربه می‌کنند. چون پامپ (Pump) کردن – افزایش قیمت شدید و شارپ – فقط در بازاری مثل کریپتو اتفاق می‌افتد. پس اگر به دنبال پتانسیل بالای سودآوری هستید، شاید بهتر باشد سری به بازار کریپتو و بعد از آن فارکس بزنید!
در کنار این امر، یک موضوع دیگر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و آن، ساعاتی است که دو بازار فعالیت دارند. قطعاً میدانید که این امر نیز تاثیر زیادی روی پتانسیل سودآوری دو بازار خواهد داشت.
بازار فارکس، یک بازار جهانی است که روزهای شنبه و یک‌شنبه تعطیل است اما در دیگر روزهای هفته، شما می‌توانید به صورت ۲۴ ساعته در این بازار فعالیت داشته باشید و کسب سود کنید.
مطالب بیشتر: ساعت کار بازار فارکس؛ بهترین زمان ترید در فارکس
این در حالی است که بازار بورس ایران نیز پنج روز از هفته – به غیر از تعطیلی پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها – فعال است و از این لحاظ شباهت زیادی به فارکس دارد. اما ساعات کاری بازار بورس ایران از ساعت ۹ الی ۱۲:۳۰ است! یعنی فقط و فقط ۳.۵ ساعت در روز!!
در واقع، ساعات کاری بازار بورس ایران بسیار محدود است و خارج از این ساعات تعیین شده، شما جز دسترسی به پرتفوی خود امکان خرید و فروش سهام را نخواهید داشت.
دانش معاملاتی و تحلیل
اما آخرین مورد در تفاوت فارکس و بورس، مبحث دانش معاملاتی و تحلیل است. در حالت کلی، برای فعالیت در هر دو بازار و اساساً بازارهای مالی، ما باید به دو نوع تحلیل مسلط باشیم:
- تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) – برای تریدهای کوتاه مدت
- تحلیل فاندامنتال (Fundamental Analysis) – برای سرمایه‌گذاری‌های میان مدت و بلند مدت
شما برای این‌که بتوانید در بازار فارکس فعالیت داشته باشید، حتماً باید کمی تا قسمتی در هر یک از تحلیل‌های معرفی شده سر رشته داشته باشید. با تحلیل، این قابلیت را خواهید داشت تا نمادهای با پتانسیل رشد و سودآوری را پیش‌بینی و شناسایی کرده و فعالیت اثربخش‌تری در هر دو بازار داشته باشید.
اما تا به حال به نمودارهای دو بازار فارکس و بورس نگاه کرده‌اید؟!
بله… نمودارهای قیمتی بازار فارکس به مراتب پیچیده‌تر هستند. این در حالی است که برخی اندیکاتورها و ابزارها و الگوهای خاص و حرفه‌ای نیز برای تحلیل این نمودارها در دسترس هستند که کمی کار را برای افراد مبتدی سخت می‌کنند. از این رو، می‌توان گفت که تحلیل بازار فارکس – چه تکنیکال و چه فاندامنتال – به مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر از بازار بورس ایران است.
در عین حال، برای انجام معاملات در بازار فارکس نیز شما به دانش معاملاتی بیشتری نیاز خواهید داشت. در بخش‌های قبل، طیف گسترده‌ای از انواع معاملات، انواع سفارشات، انواع گزینه‌ها و دستورات بازار فارکس را به صورت خلاصه مرور کردیم که نشان می‌دهند فعالیت حرفه‌ای در این بازار، مستلزم مهارت، تجربه و دانش است.
معایب و مزایای دو بازار
در این بخش از مقاله، نیم‌نگاهی خواهیم داشت به معایب و مزیت‌های بازار فارکس در قبال بازار بورس ایران:
بازار فارکس (Forex)
| مزیت‌ها | معایب |
| تنوع بالای نمادهای معاملاتی | نوسانات و ریسک‌پذیری بالا |
| حجم معاملات روزانه بسیار بالا | نیاز به دانش معاملاتی و تحلیل پیشرفته |
| تنوع دستورات و قابلیت‌های معاملاتی | ۲ روز تعطیلی در طول هفته |
| معاملات اهرمی و در نتیجه سرمایه اولیه کم | |
| میزان نقد شوندگی بالا | |
| دارای معاملات دو طرفه | |
| پتانسیل سودآوری بالا | |
| تنوع نمادهای معاملاتی | |
| ساعات کاری ۲۴ ساعته |
بازار بورس ایران
| مزیت‌ها | معایب |
| نوسانات پایین و ریسک کم‌تر | نوسانات و ریسک‌پذیری بالا |
| معاملات ساده و عدم نیاز به دانش معاملاتی | تنوع پایین نمادهای معالاتی و معاملات |
| بدون محدودیت سرمایه اولیه | ۲ روز تعطیلی در طول هفته |
| متمرکز بودن و تحت نظارت و قانون‌مند بودن | ساعات کاری محدود |
بحث مالیات و تحریم!
تا این‌جای مطلب، در مورد ویژگی‌های دو بازار فارکس و بورس ایران و همین‌طور تفاوت‌های این دو بازار صحبت کردیم. اما دو نکته بسیار مهم دیگر نیز در مورد تفاوت فارکس و بورس وجود دارد که حتماً باید به آن ها پرداخته شود:
- مالیات
- تحریم
این نکته را در نظر داشته باشید که بازار بورس ایران، یک بازار کاملاً معاف از مالیات است و شما در فرایند کسب سود از این بازار، ملزم به پرداخت هیچ‌گونه مالیاتی نخواهید بود.
این در حالی است که اگرچه بازار فارکس بازاری جهانی و خارج از چهارچوب‌های رگولاتوری و قانونی ایران است، اما با توجه به این‌که طی سال‌های اخیر، با اضافه شدن قوانین جدید مالیاتی، واریز هرگونه پول به حساب کاربران ایرانی مشمول مالیات خواهد بود، ممکن است سودها و درآمدهای حاصل از فعالیت در بازار فارکسِ شما مشمول مالیات شوند.
به علاوه، هنگام ورود به بازار باید موضوع مهم تحریم را نیز مد نظر قرار دهید. از آن‌جا که بازار بورس ایران بازاری داخلی و رسمی و قانونی است، هیچ‌گونه محدودیت و منع قانونی برای استفاده از آن وجود ندارد. در حالی که برای کاربران ایرانی – به دلیل تحریم‌های بین‌المللی – دسترسی به بسیاری از بروکرهای فارکس و همین طور صرافی‌های ارز دیجیتال خارجی غیرممکن است.
باید در نظر داشته باشید که ممکن است در صورت مسدودی حساب کاربری‌تان در بروکر فارکس، دارایی‌های خود را برای همیشه از دست بدهید. ضمن آن‌که ثبت‌نام و احراز هویت در این بازارها برای کاربران ایرانی نیز چالش‌های خاص خودش را دارد.
فارکس بهتر است یا بورس؟
برای پاسخ به این سوال که «فارکس بهتر است یا بورس» ابتدا باید تفاوت فارکس و بورس را که در بخش‌های قبلی مقاله به آن‌ها پرداخته شد به دقت مطالعه کنید. در عین حال، چند سوال مهم را نیز باید از خودتان بپرسید:
- آیا من دانش و تحلیل کافی برای ورود به بازار فارکس را دارم؟
- آیا من به اندازه کافی برای فعالیت در بازار فارکس مدیریت ریسک دارم؟
- میزان سرمایه اولیه‌ای که من دارم چقدر است؟
- مقدار زمانی که من می‌توانم در روز به این امر اختصاص دهم چقدر است؟
- استراتژی‌های معاملاتی من برای فعالیت در بازارهای مالی چیست؟
- من یک تریدر هستم یا قرار است سرمایه‌گذاری انجام دهم؟
- و سوالاتی از این دست…
پاسخ به این سوالات می‌تواند تا حد زیادی شما را به سمت پاسخ درست راهنمایی کند. اما در حالت کلی، این نکته را در نظر داشته باشید که برای فعالیت در هر یک از بازارهای مالی، بدون دانش و آموزش وارد بازار نشوید، همه سرمایه خود را وارد بازار نکنید و به این مهم توجه داشته باشید که هیچ سیگنال یا حتی تحلیلی تضمین ۱۰۰ درصدی برای موفقیت نمی‌دهد.
جمع‌بندی
بازار فارکس و بورس، دو بازار محبوب مالی در میان کاربران ایرانی هستند. بازار فارکس، اگرچه دارای قدمتی تاریخی است اما چند سالی است که در میان کاربران ایرانی به محبوبیت رسیده و بازار بورس نیز با توجه به پیشرفت‌هایی که طی چند سال اخیر داشته، طرفداران خاص خودش را دارد.
عمده‌ترین تفاوت فارکس و بورس، در ماهیت آن‌ها است. بازار فارکس بازاری غیر متمرکز و جهانی است، در حالی که بازار بورس ایران مربوط به معامله‌گران ایرانی بوده و توسط سازمان بازار بورس ایران مدیریت و نظارت می‌شود. ۱۰ تفاوت فارکس و بورس عبارتند از:
- ماهیت و قدمت دو بازار
- میزان سرمایه اولیه مورد نیاز
- نحوه انجام معاملات در دو بازار
- نمادهای معاملاتی قابل عرضه
- قابلیت‌ها و آپشن‌های معاملاتی
- نوسانات و ریسک‌پذیری
- میزان نقد شوندگی
- معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری
- پتانسیل سودآوری
- دانش معاملاتی و تحلیل
کلیه این موارد، به انضمام مقایسه کلی دو بازار و مرور مزیت‌ها و معایب هر یک از بازارهای فارکس و بورس، در این مقاله آمده است. به علاوه، شما می‌توانید پاسخ این سوال را نیز مطالعه کنید که «فارکس بهتر است یا بورس»؟
سوالات متداول
- عمده‌ترین تفاوت فارکس و بورس در چیست؟
تفاوت فارکس و بورس شامل موارد زیادی می‌شود: ماهیت و قدمت دو بازار، میزان سرمایه اولیه مورد نیاز، نحوه انجام معاملات در دو بازار، نمادهای معاملاتی قابل عرضه، قابلیت‌ها و آپشن‌های معاملاتی، نوسانات و ریسک‌پذیری، میزان نقد شوندگی، معامله‌گری یا سرمایه‌گذاری، پتانسیل سودآوری و دانش معاملاتی و تحلیل
- فارکس بهتر است یا بورس؟
پاسخ به این سوال نیاز به معیارهای زیادی دارد؛ میزان سرمایه اولیه شما، دانش معاملاتی و نوع تحلیلی که بلد هستید، ترید کردن یا سرمایه‌گذاری و مواردی از این دست… تعیین می‌کنند که فارکس برای شما بهتر است یا بازار بورس.
- آیا در بازار بورس هم اهرم وجود دارد؟
خیر اهرم یا لوریج (Leverage) در بازار بورس ایران وجود ندارد. به علاوه معاملات بازار بورس نیز دو طرفه نیستند.