معاملات فیوچرز (Futures) که به آن‌ها معاملات آتی هم گفته می‌شود، به نوعی شرط‌بندی روی نوسانات قیمتی دارایی‌ها و نمادهای معاملاتی مختلف هستند. اگر بخواهیم خیلی ساده معاملات فیوچرز را توضیح دهیم، می‌توان این‌طور در نظر گرفت که قیمت یک نماد معاملاتی را برای کوتاه مدت یا میان مدت پیش‌بینی می‌کنید و بدون این‌که آن را خریداری کنید – یعنی مالک واقعی آن باشید و آن را به حساب کاربری یا کیف پول‌تان انتقال دهید – روی آن معامله می‌کنید. در صورتی که پیش‌بینی‌تان درست از آب درآمده باشد، به اندازه نوسانی که نماد داشته و نسبت به سرمایه اولیه‌ای که داشته‌اید کسب سود خواهید کرد.
با این اوصاف، معاملات فیوچرز معاملاتی دو طرفه هستند که علاوه بر روندهای صعودی، از روندهای نزولی هم سود عاید شما می‌کنند. اما این همه ماجرا نیست! این معاملات خود انواع مختلفی دارند، نوع تسویه در آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد و شما می‌توانید به صورت استقراضی هم آن‌ها را انجام دهید (یعنی از صرافی یا بروکر مورد نظر مارجین قرض کنید و با افزایش چند برابری سرمایه‌تان، بیشتر سود کنید). صد البته که باید مدیریت ریسک داشته باشید و به تحلیل تکنیکال مسلط باشید.
در ادامه این مطلب از پیپسیلون، خیلی بیشتر به مفهوم و ماهیت معاملات فیوچرز و آموزش آن‌ها خواهیم پرداخت تا بهتر با این نوع از معاملات که از محبوب‌ترین و اصلی‌ترین انواع تریدها نیز هستند آشنا شوید.
معاملات فیوچرز (Futures) چیست؟
معاملات فیوچرز (Futures) که قراردادهای فیوچرز یا آتی هم نامیده می‌شوند، معاملاتی هستند که در آن‌ها خریدار و فروشنده روی نوسانات قیمتی یک نماد معاملاتی یا دارایی پایه شرط‌بندی کرده و بدون این‌که واقعاً مالکیت دارایی پایه مورد نظر را انتقال دهند، آن را خرید و فروش می‌کنند.
شاید برایتان سوال پیش بیاید که خوب! این یعنی چه؟! بیایید کمی واضح‌تر و با یک مثال عینی توضیح معاملات فیوچرز را شروع کنیم:
خرید و فروش و معامله در حالت عادی در بازارهای سنتی که تاکنون همه‌مان کمابیش با آن‌ها سرو کار داشته‌ایم به چه صورت است؟ فرض کنید بازارهای طلا یا خودرو که معمولاً انتخاب نخست سرمایه‌گذاران و معامله‌گرا ایرانی هستند.
منِ نوعی به‌عنوان معامله‌گر، در قیمت یک میلیون تومانی مقداری – به اندازه ۱۰ میلیون تومان – طلا خریداری می‌کنم. پس از مدتی با توجه به وضعیت اقتصادی کشور و تورمی که وجود دارد، قیمت افزایش پیدا کرده و طلا تا سه میلیون تومان هم می‌رسد. منِ نوعی اکنون قادر هستم با فروش همان میزان طلایی که خریداری کرده بودم، ۳۰ میلیون تومان نقد کنم که ۲۰ میلیون تومان از این مقدار سود خالص معامله برای من است.
این در حالی است که اگر قیمت طلا ریزش کند و به ۹۰۰ هزار تومان برسد. در این حالت، کل مبلغ نقد شونده من از فروش طلاها ۹ میلیون تومان خواهد بود که یک میلیون ناقابل ضرر را می‌رساند!
این همان چیزی است که در بازارهای مالی به معاملات اسپات یا نقدی (Spot) مشهور است.
اما اکنون تصور کنید فرصت این را داشتید که با پیش‌بینی بازار، هم از روند صعودی قیمت طلا کسب سود کنید و هم از روند نزولی آن! وقتی که قیمت طلا یک میلیون تومان بود، با پیش‌بینی این‌که قیمت افزایش پیدا می‌کند روی آن معامله – به‌نوعی شرط‌بندی – می‌کردید، صبر می کردید و پس از این‌که قیمت به ۳ میلیون تومان رسید با بستن و اتمام این معامله، ۲ میلیون تومان ناقابل به جیب می‌زدید و سرمایه اولیه یک میلیونی‌تان هم سرجایش!
این در حالی است که در صورت ریزش قیمت هم می‌توانستید در صورت پیش‌بینی روند نزولی، روی کاهش قیمت معامله کنید و با رسیدن قیمت طلا به ۹۰۰ هزار تومان، معادل آن ۱ میلیون تومانی که درست پیش‌بینی کرده بودید (به نسبت سرمایه اولیه‌تان) سود کسب می‌کردید. یعنی هم ۱۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری سرجایش بود و هم یک میلیون بابت ریزش قیمت سود می‌بردید!!
خیلی جالب شد نه؟!
حالا تصور کنید این قابلیت را هم داشتید که در کنار ۱۰ میلیون تومان خودتان، ۹۰ میلیون تومان هم از صرافی قرض کنید و با ۱۰۰ میلیون سرمایه اولیه معامله کنید. در روند صعودی، اگر پیش‌بینی‌تان درست از آب درآمده باشد، سودی که عایدتان می‌شد ۲۰۰ میلیون تومان ناقابل می‌شد؛ در واقع، ارزش نهایی دارایی مورد نظر با طلای ۳ میلیون تومانی ۳۰۰ میلیون می‌شد، که از این مقدار ۹۰ میلیونش برای صرافی است و باید پس بدهید! ۱۰ میلیونش هم از آنِ خودتان بوده و ۲۰۰ میلیون الباقی سودِ خالص معامله می‌شد.
پس ماجرا جالب‌تر هم شد!!
این ماهیت معاملات فیوچرز در بازارهای مالی است. معاملاتی که دو طرفه هستند و قابلیت انجام گرفتن به صورت استقراضی را دارند. تنها نکته‌ای که می‌ماند این است که اگر چه دو طرفه بودن معاملات فیوچرز به نفع معامله‌گر است، اما استقراضی بودن آن می‌تواند بسیار پر ریسک و خطرناک باشد. طبیعتاً درست است که پتانسیل سود معاملات بالا است، اما اگر پیش‌بینی‌تان درست از آب درنیامده باشد و مبلغ استقراضی نیز بالا باشد، ضرر خیلی خیلی هنگفتی را متحمل خواهید شد!
تفاوت معاملات فیوچرز و اسپات
پس بد نیست یک‌بار دیگر تفاوت‌های معاملات فیوچرز و اسپات را بررسی کنیم:
ماهیت معاملات
در مورد تفاوت ماهیت دو نوع معامله اسپات و فیوچرز در بخش قبل به تفصیل صحبت کردیم. توضیح دادیم که معاملات فیوچرز فاقد مالکیت هستند و شما در آن‌ها مالک دارایی پایه نمی‌شوید و تنها به نوعی روی آن معامله یا شرط‌بندی می‌کنید؛ از هر دو طرف بازار قابلیت کسب سود دارید و امکان فعالیت به‌صورت استقراضی هم در معاملات فیوچرز فراهم شده است.
زمان‌بندی معاملات
معاملات فیوچرز معمولاً مناسب تریدرهایی هستند که در کوتاه مدت و میان مدت سرمایه‌گذاری می‌کنند. معمولاً افرادی که قصد سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت (Investing) را دارند، بیشتر برای در امان ماندن از نوسانات تند و تیز کوچک سراغ معاملات اسپات یا مارجین می‌روند. این در حالی است که معامله‌گران کوتاه مدت و میان مدت که به اصطلاح ترید (Trading) انجام می‌دهند، از معاملات فیوچرز استفاده می‌کنند.
تحلیل مورد نیاز برای معاملات
از آن‌جا که در سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و معاملات اسپات، ارزش ذاتی یک دارایی تخمین زده می‌شود تا به مرور به آن برسد، تحلیل مورد استفاده از نوع تحلیل فاندامنتال (Fundamental Analysis) است.
این در حالی است که اغلب برای تریدهای کوتاه مدتی که در قالب معاملات فیوچرز انجام می‌شوند، تحلیل تکنیکال (Technical Analysis) بسیار حیاتی است. البته، به ویژه در بازارهایی مثل فارکس، تریدرهایی موفق‌تر عمل می‌کنند که برای پیش‌بینی روندهای قیمتی بازار از هر دو تحلیل تکنیکال و فاندامنتال با هم استفاده می‌کنند.
سطح ریسک معاملات
و اما یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که بین معاملات فیوچرز و اسپات وجود دارد، سطح ریسک این دو معامله است. این نکته را در نظر داشته باشید که در معاملات اسپات، تنها اتفاقی که ممکن است بیفتد آن است که شما مقداری – فقط مقداری! – از سرمایه اولیه خودتان را به‌خاطر ریزش قیمتی از دست بدهید.
این در حالی است که در معاملات فیوچرز، به ویژه در صورتی که اهرم یا لوریج (Leverage) – همان ضریبی که سرمایه اولیه‌تان را به‌صورت استقراضی افزایش می‌دهد – بالا باشد، احتمال از دست رفتن کل سرمایه هم وجود دارد!
زمانی که روند بازار بر خلاف پیش‌بینی و معامله شما تا حدی پیش رود که دیگر قادر به عودت مبلغ قرض گرفته از صرافی نباشید، صرافی دارایی‌ها را نقد کرده، پوزیشن معاملاتی مورد را می‌بندد، مبلغ مورد نظر خودش را برمی‌دارد و اعلام می‌کند که لیکوئید شده‌اید!
لیکوئید شدن (Liquidation) یا کال مارجین شدن (Call Margin) بدترین اتفاقاتی هستند که می‌توانند برای یک تریدر اتفاق بیفتند و در واقع به این معنی هستند که تریدر کل سرمایه خود را از دست داده و صفر شده است.
بیشتر بخوانید: لیکوئید شدن چیست؟ لیکویید شدن (Liquidation) در ارز دیجیتال
پس برای انجام معاملات فیوچرز، در کنار این‌که باید تحلیل بلد باشید تا روندهای قیمتی را به درستی پیش‌بینی کنید، نیاز به سطح بسیار بالایی از مدیریت ریسک هم دارید تا در لحظات سخت بتوانید خودتان را از لیکوئید شدن و کال مارجین نجات دهید.
نحوه اجرای معاملات
و اما آخرین تفاوتی هم که بین معاملات فیوچرز و اسپات وجود دارد، نحوه انجام این دو معامله و به اصطلاح نحوه سفارش‌گذاری‌ها است. معاملات اسپات معمولاً معاملاتی ساده به‌صورت خرید (Buy) و فروش (Sell) هستند و پیچیدگی زیادی ندارند.
این در حال است که معاملات فیوچرز انواع سفارش‌گذاری‌ها را دارند، قیمت‌های ورود به پوزیشن‌های خرید لانگ (Long) و فروش یا شورت (Short) در آن‌ها متنوع است، نیاز به تعیین پارامترهایی مثل:
- اهرم یا لوریج (Leverage)
- حد سود (Take Profit)
- حد ضرر (Stop Loss) و …
دارند و در حالت کلی برای موفقیت در آن‌ها باید دانش و مهارت معاملاتی بالایی هم کسب کنید.
کاربرد معاملات فیوچرز
گفتیم که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های معاملات فیوچرز این است که به شما قابلیت کسب سود از هر دو طرف بازار را می‌دهد.
این درست همان چیزی است که به‌عنوان کاربرد معاملات فیوچرز می‌شناسیم. برخی از بازارهای مالی نظیر فارکس یا ارزهای دیجیتال، نوسانات بسیاری زیادی را تجربه می‌کنند. کافی است نیم‌نگاهی به نمودار قیمتی بیت کوین یا خصوصاً یکی از آلت کوین‌ها یا شت کوین‌های بازار بیندازید تا حجم نوساناتی که این ارزها در طول روز تحمل می‌کنند را ببینید.
یکی از بهترین ابزارهای معاملاتی برای استفاده از پتانسیل سود بالای این بازارهای پرنوسان، همین معاملات فیوچرز هستند. کافی است تحلیل بلد باشید، مخصوصاً تحلیل تکنیکال، و سپس با پیش‌بینی قیمت دارایی‌ها و نمادهای معاملاتی مختلف در سطح بازار روی آن‌ها معامله کنید؛ آن هم حتی با سرمایه اندک.
انواع معاملات فیوچرز
در حالت کلی، معاملات فیوچرز را می‌توان در دو دسته زیر طبقه‌بندی کرد:
- معاملات فیوچرز دارای سررسید (استاندارد)
- معاملات فیوچرز بدون سررسید یا دائمی (پرپچوال)
معاملات فیوچرز دارای سررسید که اصطلاحاً معاملات فیوچرز استاندارد (Standard Futures) هم خطاب می‌شوند، قراردادهایی با تاریخ و مبلغ مشخص هستند. در واقع، این قراردادها دارای تاریخ انقضا هستند و شما نمی‌توانید آن‌ها را بیشتر از موعد سررسیدشان باز نگه دارید.
این در حالی است که در مورد قراردادها یا معاملات فیوچرز بدون سررسید، دائمی یا به اصطلاح پرپچوال (Perpetual Futures)، شما قابلیت این را خواهید داشت که بدون محدودیت تا هر زمانی که دوست دارید پوزیشن‌های معاملاتی‌تان را باز نکنید.
در بازارهایی مثل ارز دیجیتال که نوسانات بالا است و امکان این‌که روندهای بازار بر وفق مراد ما و پیش‌بینی‌های ما پیش نرود، این نوع از معاملات فیوچرز محبوبیت بسیار بالایی دارند؛ چرا که به تریدرها این امکان را می‌دهند تا صبر کنند و تا هر زمان که روند قیمتی در وفق مرادشان نشده پوزیشن معاملاتی خود را نگه دارند.
تفاوت فیوچرز استاندارد و پرپچوال
اگر بخواهیم تفاوت‌های معاملات فیوچرز استاندارد و پرپچوال را در حالت کلی عنوان کنیم، چند مورد زیر را خواهیم دشت:
- معاملات فیوچرز استاندارد دارای سررسید هستند در حالی که معاملاتی فیوچرز پرپچوال دائمی‌اند
- معمولاً در معاملات فیوچرز پرپچوال اهرم‌ها و لوریج‌های بالاتری به معامله‌گران ارائه می‌شود
- اغلب کارمزدهای معاملاتی پرپچوال با معاملات استاندارد متفاوت است (می‌تواند بیشتر باشد)
- دارایی‌هایی مثل گندم اغلب بر اساس معاملات فیوچرز استاندارد معامله می‌شوند در حالی‌که ارزهای دیجیتال و نفت و غیره… معمولاً بیشتر توسط معاملات فیوچرز پرپچوال خرید و فروش می‌شوند.
مزایا و معایب معاملات آتی
مانند هر نوع معامله دیگری، بدون شک معاملات فیوچرز نیز دارای مزیت‌هایی هستند و در کنار این مزیت‌ها، یک‌سری معایب، نقاط ضعف یا شاید بهتر باشد ریسک‌فاکتورهایی هم دارند. شناخت این مزیت‌ها و معایب به شما کمک خواهد کرد تا فعالیت ایمن‌تر و در عین حال پرسودتری در سطح بازارهای مالی داشته باشد.
مزیت‌های معاملات فیوچرز
- قابلیت انجام معاملات دو طرفه مهم‌ترین مزیت معاملات فیوچرز است
- در بازار فیوچرز قیمت دارایی قبل از سفارش‌گذاری مشخص می‌شود
- امکان دخل و تصرف یا تحریف قیمت نهایی قراردادهای فیوچرز توسط طرفین معامله وجود ندارد
- قابلیت استفاده از اهرم یا مارجین، یکی دیگر از مزیت‌های معاملات آتی است
- شما می‌توانید حتی با سرمایه اندک نیز در این بازار کسب سود کنید
معایب معاملات فیوچرز
- شاید مهم‌ترین عیب معاملات فیوچرز، ریسک بالای آن‌ها به واسطه استفاده از اهرم و مارجین باشد
- احتمال لیکوئید یا کال مارجین شدن و از دست رفتن کل سرمایه تریدر وجود دارد.
ریسک معامله فیوچرز
حال که در بخش معایب و مزیت‌های معاملات فیوچرز در مورد ریسک بالای این نوع قراردادها صحبت شد، بد نیست یک نگاه جداگانه هم به این موضوع داشته باشیم.
واقعیت این است که در بازارهای پرنوسانی مثل فارکس و ارزهای دیجیتال، مخصوصا ارزهای دیجیتال که عملاً ثبات در آن بی‌معنی است، اگر چه استفاده از معاملات اهرمی می‌تواند پتانسیل سود بسیار بالایی داشته باشد، اما به همین میزان ریسک را نیز متوجه شما می‌کند.
اگر نیم‌نگاهی به روندهای قیمتی یکی از با‌ثبات‌ترین ارزهای این بازار، بیت‌کوین بیندازید، متوجه خواهید شد که این ارز با کوچک‌ترین جریان‌های سیاسی و اقتصادی یا تنش‌ها قابلیت نوسان شدید را دارد. تصور کنید شما بر اساس تحلیل‌های تکنیکال خود روند صعودی بیت‌کوین را پیش‌بینی کرده‌اید و آن‌قدر مطمئن هستید که با اهرم بالا یک پوزیشن معاملاتی فیوچرز برای آن باز کرده‌اید، اما به محض شروع و اجرای سفارش‌تان، ایلان ماسک یک پست جدید در توئیتر – همان ایکس! – منتشر می‌کند و قیمت برعکس چیزی که تحلیل کرده بودید حرکت می‌کند!
به همین خاطر است که اغلب اکیداً توصیه می‌شود در معاملاتی فیوچرز و اهرمی، از دو فاکتور مهم حد سود (Take Profit) و حد ضرر (Stop Loss) استفاده کنید تا دست کم، حداقل مدیریت ریسک صورت گرفته و جلوی زیان‌های شدید گرفته شود.
بیشتر بخوانید: مدیریت ریسک چیست؟ ۵ تکنیک مواجه با ریسک
در کنار این موضوع، اغلب توصیه می‌شود معامله‌گران زیر از این قبیل قراردادها استفاده کنند:
- معامله‌گران حرفه‌ای – با سطح بالایی از دانس تحلیلی و مدیریت ریسک
- معامله‌گران کوتاه مدت – که معمولاً دارای بازه‌های سود و زیان کوچک هستند
- و شرکت‌ها یا معامله‌گران سازمانی
معاملات فیوچرز برای کاربران ایرانی
سوالی که شاید برایتان پیش آید این است که آیا قابلیت انجام معاملات فیوچرز برای کاربران ایرانی نیز وجود دارد؟ پاسخ این سوال مثبت است.
در حال حاضر، بسیاری از صرافی‌ها یا بروکرهای بین‌المللی برای ایرانی‌ها غیر قابل دسترسی هستند و به دلیل تحریم‌های بین‌المللی حاضر به ارائه خدمات به کاربران ایرانی نیستند. اما هنوز هم پیدا می‌شوند پلتفرم‌هایی که می‌توانید بدون دردسر در آن‌ها ثبت‌نام کرده، احراز هویت انجام دهید یا حتی بدون احراز هویت اقدام به انجام معاملات فیوچرز کنید.
البته، طی سال‌های اخیر و با توجه به استقبال بی‌نظیر کاربران ایرانی از بازارهای مالی، خصوصاً بازار ارزهای دیجیتال، صرافی‌های ارز دیجیتال متعددی نیز در همین ایران راه‌اندازی شده‌اند که بازارهای معاملاتی هستند و می‌توانید در آن‌ها به معامله فیوچرز دارایی‌ها و نمادهای معاملاتی مورد نظرتان بپردازید.
کدام صرافی ایرانی فیوچرز دارد؟
در حال حاضر، اغلب صرافی‌ها ارز دیجیتال بزرگ ایرانی دارای بازار معاملاتی و قراردادهای فیوچرز هستند. صرافی‌هایی مثل نوبیتکس، والکس و غیره که تحت شرایط خاصی می‌توانید در آن‌ها فعالیت اهرمی داشته باشید.
جمع‌بندی
معاملات فیوچرز (Futures) که به قراردادهای آتی نیز شهرت دارند، نوع خاصی از معاملات در بازارهای مالی نظیر فارکس و ارزهای دیجیتال هستند که به شما اجازه می‌دهند تا از هر دو طرف بازار سود کنید. یعنی هم از روندهای صعودی کسب سود و هم از روندهای نزولی آن! نحوه این کسب سود نیز کمی با معاملات نقدی یا اسپات (Spot) متفاوت است:
- شما در معاملات فیوچرز مالک دارایی مورد نظر نخواهید بود و فقط روی آن معامله می‌کنید
- لازم است حتماً به تحلیل تکنیکال و فاندامنتال مسلط باشید تا قیمت را پیش‌بینی کنید
- قابلیت استفاده از اهرم یا مارجین نیز در معاملات آتی فراهم شده است
- امکان لیکوئید شدن هم در این معاملات وجود دارد و ریسک بسیار بالا است
در حالت کلی، معاملات فیوچرز را می‌توان در دو دسته زیر طبقه‌بندی کرد:
- معاملات فیوچرز دارای سررسید (استاندارد)
- معاملات فیوچرز بدون سررسید یا دائمی (پرپچوال)
هر دو نوع معامله، در متن مقاله به تفصیل توضیح داده شده و در عین حال، به موضوعاتی از قبیل معایب و مزیت‌های قراردادهای فیوچرز، معاملات فیوچرز برای کاربران ایرانی و مواردی از این دست نیز پرداخته شده است.
سوالات متداول
۱. معاملات فیوچرز (Futures) چیست؟
معاملات فیوچرز، معاملاتی دو طرفه هستند که با استفاده از اهرم صورت می‌گیرند و به شما کمک می‌کنند تا بدون این‌که مالک یک دارایی باشید، روی افزایش یا کاهش قیمت آن معامله کنید یا به نوعی شرط ببندید.
۲. منظور از اهرم در معاملات فیوچرز چیست؟
در پلتفرم‌های معاملاتی، این قابلیت در معاملات فیوچرز قرار داده شده است که با استفاده از یک ضریب، که به ضریب اهرمی معروف است، سرمایه اولیه خود را افزایش دهید. مثلاً اگر ۱۰ دلار سرمایه دارید، می‌توانید با اهرم ۱:۱۰۰ با سرمایه ۱۰۰۰ دلاری معامله کنید و سود خود را ۱۰۰ برابر کنید.
۳. معاملات فیوچرز چند نوع هستند:
معاملات فیوچرز دارای دو نوع زیر هستند:
- معاملات فیوچرز دارای سررسید (استاندارد)
- معاملات فیوچرز بدون سررسید یا دائمی (پرپچوال)