فیبوناچی چیست؟ آموزش ۰ تا ۱۰۰ استفاده از اندیکاتور فیبوناچی

“بازار تکرار می‌شود” و “چارت الگو دارد”، دو جمله‌ای است که بسیاری از معامله‌گران و تحلیل‌گران بازارهای مالی به آن اعتقاد دارند. بنابراین اگر بتوانیم این تکرار الگوها را درست تشخیص دهیم، قطعا می‌توانیم سود مناسبی از این بازار بزرگ کسب کنیم. یکی از الگوهای تکرارشونده در اصلاح قیمت‌ها و بازگشت از سطوح مشخص است. روش تحلیل و سبک ترید در استفاده از این بازگشت‌ها و سطوح بسیار موثر است، اما اگر “اندیکاتور تریدر” هستید، یکی از بهترین ابزارها برای تشخیص این سطوح، اندیکاتور فیبوناچی است. اما فیبوناچی چیست؟ ما در این مقاله با دنباله فیبوناچی، اعداد فیبوناچی، ابزار و اندیکاتور فیبوناچی آشنا خواهیم شد، پس تا انتهای مقاله با پیپسیلون همراه باشید.

اعداد فیبوناچی چیست؟

برای اینکه بتوانیم به شکل بهتر از اندیکاتور فیبوناچی صحبت کنیم، بهتر است ابتدا ببینیم که اصلا خود فیبوناچی چیست. دنباله فیبوناچی (The Fibonacci Sequence) مجموعه ای از اعداد است که در آن هر عدد، حاصل جمع دو عددی است که قبل از آن قرار می‌گیرد. با شروع از ۰ و ۱، ۱۰ عدد اول دنباله به این صورت است: ۰، ۱، ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۲۱، ۳۴، و غیره. دنباله فیبوناچی را می‌توان با استفاده از یک معادله ریاضی ساده توصیف کرد: F_n-2 + F_n-1 = F_n

افراد زیادی ادعا می‌کنند که ویژگی‌های عجیبی در مورد دنباله عددی فیبوناچی وجود دارد، مانند این واقعیت که این دنباله “کد مخفی طبیعت” برای ساختن سازه‌های عالی است، مانند اهرام بزرگ ثلاثه در جیزه مصر.

اولین چیزی که باید راجع به الگوی فیبوناچی بدانید این است که این دنباله در اصل متعلق به فیبوناچی نیست، همچنین خود نام “فیبوناچی” نیز اشتباه است. کیت دولین، ریاضیدان دانشگاه استنفورد می‌گوید: ریاضیدان ایتالیایی که ما او را لئوناردو فیبوناچی می‌نامیم، در حدود سال ۱۱۷۰ به دنیا آمد و در اصل “لئوناردو پیزا” نام داشت.

در قرن نوزدهم مورخان نام مستعار فیبوناچی (تقریبا به معنای “پسر قبیله بوناچی”) را معرفی کردند تا این ریاضیدان را از دیگر لئوناردوی مشهور پیزا متمایز کنند. دولین همچنین اشاره می‌کند که: لئوناردو اهل پیزا در واقع این دنباله را کشف نکرد. متون باستانی سانسکریت که از سیستم اعداد هندو-عربی استفاده می‌کردند، اولین بار در سال ۲۰۰ قبل از میلاد به آن اشاره کرده‌اند.

پیشنهاد می‌کنیم برای بررسی این موضوع هیجان‌انگیز، مقاله “What is the Fibonacci sequence?” را مطالعه کنید.

دنباله فیبوناچی و ویژگی‌های آن

همان طور که گفته شد، اعداد فیبوناچی از یک الگو پیروی می‌کنند. این الگو به زبان ساده می‌گوید که از جمع کردن هر دو عدد در دنباله، عدد بعدی حاصل می‌شود. تعداد ۳۰ عدد اول این دنباله به شکل زیر هستند:

۰، ۱، ۱، ۲، ۳، ۵، ۸، ۱۳، ۲۱، ۳۴، ۵۵، ۸۹، ۱۴۴، ۲۳۳، ۳۷۷، ۶۱۰، ۹۸۷، ۱۵۹۷، ۲۵۸۴، ۴۱۸۱، ۶۷۶۵، ۱۰۹۴۶، ۱۷۷۱۱، ۲۸۶۵۷، ۴۶۳۶۸، ۷۵۰۲۵، ۱۲۱۳۹۳، ۱۹۶۴۱۸، ۳۱۷۸۱۱، ۵۱۴۲۲۹ و …

دو نکته مهم در این اعداد را بررسی می‌کنیم. نکته اول این است که چند فرمول کلی برای یافتن اعداد در این دنباله وجود دارد. یعنی شما بدون نیاز به دانستن اعداد ماقبل، می‌توانید عدد n ام مد نظر را بیابید. یکی از این فرمول‌ها در زیر آورده شده است:

در این فرمول، نماد φ همان عدد طلایی است که اکثرا آن را با ۱.۶۱۸ یا یک عبارت کسری به شکل زیر می‌شناسند: (از راست به چپ بخوانید)

عدد طلایی = ( ۱ + ۵√ ) ÷ ۲

البته عدد طلایی، یک عدد گنگ است و انتها ندارد. عدد روبرو همان نسبت طلایی با ۳۰ رقم اعشار است: ۱.۶۱۸۰۳۳۹۸۸۷۴۹۸۹۴۸۴۸۲۰۴۵۸۶۸۳۴۳۶۵

نکته دوم این است که هر چه در دنباله فیبوناچی پیش برویم، نتیجه تقسیم دو عدد پشت سر هم در دنباله، به عدد طلایی نزدیک می‌شود یعنی مثلا حاصل تقسیم عدد ۳۰ ام دنباله فیبوناچی به عدد ۲۹ ام برابر است با ۱.۶۱۸۰۳۳۹۸ که با تقریب خوبی به عدد طلایی نزدیک است.

حال که اطلاعات اولیه مناسبی از دنباله فیبوناچی و اعداد فیبوناچی کسب کردیم، به سراغ مبحث اصلی یعنی اندیکاتور فیبوناچی و ابزار آن می‌رویم.

سطوح اصلاحی فیبوناچی چیست؟

سطوح اصلاحی فیبوناچی که با عنوان فیبوناچی ریتریسمنت (Fibonacci Retracement) نیز شناخته می‌شود، نوعی تحلیل تکنیکال برای شناسایی سطوح حمایت و مقاومت مورد انتظار در یک نمودار را نشان می‌دهد. همچنین زمانی که یک روند در چارت شکل می‌گیرد، احتمال بازگشت قیمت از این سطوح زیاد است.

این سطوح شامل استفاده از چندین خط افقی (یا عمودی) بین یک نقطه بالا (قله) و پایین (دره) در نمودار است. سطوح اصلاحی فیبوناچی در اصل چند نقطه را نشان دهد که قیمت یک دارایی ممکن است روند خود را با رسیدن به این نقاط، متوقف یا معکوس کند. نحوه استفاده از سطوح اصلاحی فیبوناچی نسبتا ساده است که این ابزار را در بین معامله‌گران تازه کار بسیار محبوب می‌کند.

اما در عین سادگی، استفاده درست از این ابزار می‌تواند به کیفیت تحلیل شما بسیار کمک کند، چرا که به شکل جالبی اندیکاتور فیبوناچی از دقت بسیار بالایی برخوردار است و همچنین به تایم فریم یا بازار مالی خاصی محدود نیست و در بازار فارکس یا ارز دیجیتال یا غیره قابل استفاده است. خصوصا چارت‌هایی که قدمت نسبتا طولانی دارند، واکنش بهتری به اندیکاتور فیبوناچی و سطوح اصلاحی آن نشان می‌دهند. برخی از تریدرها این ابزار را با اندیکاتورهای دیگری مانند MACD ترکیب می‌کنند.

بیشتر بخوانید: آموزش محاسبه سود و زیان فارکس؛ معرفی ۵ روش با مثال عددی

اعداد سطوح حمایت و مقاومت فیبوناچی

حال که فهمیدیم سطوح اصلاحی فیبوناچی چیست، بهتر است اعداد این سطوح را مشخص کنیم. اعداد اصلی به شکل ۲۳.۶%، ۳۸.۲% و ۶۱.۸% نشان داده می‌شوند. اما این اعداد از کجا می‌آیند و چه ارتباطی میان آن‌ها با دنباله فیبوناچی وجود دارد؟ در ادامه این موضوع را بررسی می‌کنیم.

روش محاسبه سطوح اصلاحی در اندیکاتور فیبوناچی

پیش‌تر گفتیم که اعداد دنباله فیبوناچی چگونه ساخته می‌شوند. همچنین عنوان کردیم که حاصل تقسیم هر دو عدد پشت سر هم در دنباله، به عدد طلایی یا همان نسبت طلایی نزدیک است. اما اگر هر کدام از اعداد دنباله را بر عدد جایگاه بعد از خود تقسیم کنیم، یعنی F_n-1 را بر F_n تقسیم کنیم، حاصل این تقسیم عدد ۰.۶۱۸ خواهد بود که همان ۶۱.۸ درصد است.

حال اگر هر جایگاه از دنباله را بر دو جایگاه بعد از آن تقسیم کنیم، یعنی F_n-2 را بر F_n تقسیم کنیم، حاصل ۰.۳۸۱۹ می‌شود که در اعداد بالاتر دنباله، حاصل تقسیم بسیار به ۰.۳۸۲ نزدیک می‌شود و به همین دلیل، این سطح را با ۰.۳۸۲ می‌شناسند.

به همین روال، حاصل تقسیم هر جایگاه دنباله به سه جایگاه بعد آن برابر است با ۰.۲۳۶

سایر سطوح اصلاحی در اندیکاتور فیبوناچی

اعداد پر استفاده در اندیکاتور فیبوناچی، ۲۳.۶%، ۳۸.۲% و ۶۱.۸% هستند. اما اعداد دیگری نیز وجود دارد که بعضا توسط معامله‌گران استفاده می‌شوند. دو عدد پراستفاده بعدی ۵۰% و ۷۶.۴% هستند. نسبت ۵۰% به طور مستقیم از دنباله فیبوناچی نیست، اما به دلیل اهمیت روانی آن در تحلیل بازارها، اغلب در سطوح اصلاحی فیبوناچی گنجانده می‌شود.

نسبت ۷۶.۴% نیز گاهی اوقات استفاده می‌شود که از حاصل تفریق ۱۰۰% منهای ۲۳.۶% به دست می‌آید. همچنین، نسبت‌های ۱۶۱.۸%، ۲۶۱.۸% و ۴۲۳.۶% (که با استفاده از مضرب‌های بیشتر از نسبت طلایی بدست می‌آیند) در برخی تحلیل‌ها به کار می‌روند.

اندیکاتور فیبوناچی چگونه کار می‌کند؟

معامله با اندیکاتور فیبوناچی اصلاحی شامل تعیین سطوح اصلاحی فیبوناچی با کشیدن یک خط مستقیم از پایین‌ترین نقطه قیمت دارایی تا بالاترین قیمت آن است. اما برای محاسبه دقیق سطوح حمایت و مقاومت، دو راه حل در دسترس است: اول اینکه اندیکاتور آن را روی چارت رسم کنیم و دوم اینکه با ماشین حساب، سطوح مختلف را پیدا کنیم.

رسم اندیکاتور فیبوناچی کار دشواری نیست، اما هرچه دقت در انتخاب نقطه قله و دره بهتر باشد، نتایج دقیق‌تر و احتمال واکنش به آن‌ها بیشتر است (در نظر داشته باشید که اندیکاتور فیبوناچی مدل‌های مختلفی دارد که پراستفاده‌ترین آن‌ها، همین مدل سطوح اصلاحی یا فیبوناچی ریتریسمنت است. در ادامه برخی دیگر از مدل‌های فیبوناچی را بررسی خواهیم کرد). برای پیدا کردن نقاط با استفاده از محاسبات نیز کافیست مثال زیر را مطالعه کنید.

تصور کنید که قیمت یک سهم از ۲۰ دلار به ۲۵ دلار افزایش یابد. یک معامله‌گر قبل از ترسیم سطوح اصلاحی فیبوناچی، یک خط مستقیم بین این دو نقطه ترسیم می‌کند. سپس معامله‌گر تفاوت ۵ دلاری قیمت سهم را در ۰.۲۳۶ ضرب می‌کند. نتیجه این ضرب، عدد ۱.۱۸ است. حال با کم کردن ۱.۱۸ دلار از قله ۲۵ دلاری، عدد ۲۳.۸۲ دلار حاصل می‌شود که یعنی سطح فیبوناچی اصلاحی ۲۳.۶% در ۲۳.۸۲ دلار خواهد بود. به همین روش شما می‌توانید تمامی سطوح در اندیکاتور فیبوناچی ریتریسمنت را پیدا کنید.

چگونه از اندیکاتور فیبوناچی در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم؟

پیش‌تر عنوان کردیم که اندیکاتور فیبوناچی چندین مدل مختلف دارد و پراستفاده‌ترین آن، ریتریسمنت است. به همین دلیل در این بخش روش استفاده و تحلیل آن را بررسی می‌کنیم.

در حالت کلی فیبوناچی ریتریسمنت برای یافتن سطوح احتمالی اصلاح استفاده می‌شود. به این معنی که اگر در یک روند، قیمت شروع به اصلاح داشته باشد، احتمال حرکت مجدد قیمت در جهت روند اصلی از سطوح ۲۳.۶%، ۳۸.۲% و ۶۱.۸% زیاد است (البته سطح ۵۰% و ۷۶.۴% نیز به دلیل ذهنیت بازار و حالت روانی ایجاد شده از آن‌ها، عموما مورد بررسی قرار می‌گیرند).

اگر اصلاح یک روند آغاز شود، معامله‌گران توقع دارند اولین مرحله توقف در اصلاح، در سطح ۲۳.۶% رخ دهد. با توجه به این موضوع که این سطح، اولین مرحله از اصلاحات احتمالی است، قدرت زیادی ندارد. پس اگر اصلاح از این سطح عبور کند، منطقه بعدی مورد انتظار، ۳۸.۲% خواهد بود که به عنوان جایگاه دوم، قدرت بیشتری دارد.

به همین ترتیب هر چه اصلاح بیشتر ادامه داشته باشد، احتمال برگشت قیمت از سطوح بعدی نیز افزایش پیدا می‌کند. پس می‌توان گفت در حالت استاندارد، سطح ۶۱.۸% (و در حالت غیر استاندارد سطح ۷۶.۴%) بیشترین قدرت و بیشترین احتمال معکوس کردن اصلاح قیمت را دارند.

این توضیحات را با یک مثال عددی تکمیل می‌کنیم. فرض کنید که چارت انس جهانی طلا (XAU/USD) در مقابل شما قرار دارد. قیمت از سطح ۲۰۶۵.۴۶ شروع به ریزش کرده و تا ۲۰۱۴.۹۷ ادامه پیدا کرده است. سپس اصلاح قیمتی شروع شده و نمودار اندکی وضعیت صعودی به خود گرفته است.

بیشتر بخوانید: معاملات CFD چیست؟ ۰ تا ۱۰۰ معاملات مابه‌التفاوت در بازارهای مالی

حال اگر اندیکاتور فیبوناچی ریتریسمنت را از نقطه ۲۰۶۵.۴۶ به ۲۰۱۴.۹۷ رسم کنیم، مناطقی که احتمال اتمام اصلاح و بازگشت روند به حالت نزولی در آن‌ها بیشتر است، به ما نشان داده خواهد شد. در این مثال سطح ۲۳.۶%، نرخ ۲۰۲۶.۸۹ و سطح ۳۸.۲% نرخ ۲۰۳۴.۲۶ و سطح ۶۱.۸% نرخ ۲۰۴۶.۱۷ را به ما نشان می‌دهد.

انواع ابزارهای فیبوناچی

پنج نوع ابزار معاملاتی وجود دارد که بر اساس دنباله فیبوناچی ساخته شده‌اند: اصلاحات (Retracements)، قوس‌ها (Arcs)، فن‌ها (Fans)، گسترشی‌ها (Extensions) و مناطق زمانی (Time Zones). اندیکاتور فیبوناچی اصلاحی یا ریتریسمنت را پیش‌تر بررسی کردیم. در ادامه به شکل خلاصه، چهار مورد دیگر را تشریح می‌کنیم.

اندیکاتور فیبوناچی قوسی (Fibonacci Arc)

کمان‌ها یا قوس‌های فیبوناچی با رسم خط پایه بین دو نقطه و تقسیم‌بندی آن‌ها ایجاد می‌شوند. بدین شکل که باز هم یک قله و یک دره را انتخاب می‌کنیم. سپس این دو را به یکدیگر وصل می‌کنیم. خط حاصله، بر اساس نسبت‌های ۲۳.۶، ۳۸.۲ و مابقی نسبت‌ها تقسیم‌بندی می‌شود. سپس با محوریت نقطه انتهایی خط، شروع به کشیدن دایره‌هایی به شعاع نسبت‌های مشخص شده روی خط می‌کنیم. این دایره‌ها، هم در محور قیمت و هم در محور زمان اثرگذار هستند.

اندیکاتور فیبوناچی فن (Fibonacci Fan)

این روش مشابه ابزار گن فن (Gann Fan) است. یعنی شما باید باز هم یک نقطه قله و یک نقطه دره انتخاب کرده و با یک خط مستقیم، آن‌ها را به یکدیگر متصل کنید. سپس بر اساس نسبت‌های فیبوناچی، خطوط جدیدی با میزان درجه مشخص از خط اصلی شکل می‌گیرند که هر کدام بنابر محل برخورد با کندل‌ها و خط روند قیمت، می‌توانند سطح حمایتی یا مقاومتی باشند. یعنی اگر خط اولیه ما نسبت به افق در وضعیت ۴۵ درجه قرار داشته باشد، خطی که بر اساس سطح ۵۰% ایجاد می‌شود با افق زاویه ۲۲.۵ درجه می‌سازد.

اندیکاتور فیبوناچی گسترشی (Extensions)

اندیکاتور فیبوناچی گسترشی یا گسترده، بسیار شبیه به فیبوناچی ریتریسمنت است. اما یک تفاوت کلی بین آن‌ها وجود دارد. تفاوت این است که سطوحی اصلاحی فیبوناچی، صرفا به محل توقف احتمالی در اصلاح قیمت اشاره دارند. اما فیبوناچی اکستنشن یا همان گسترده، سطوحی را نشان می‌دهد که احتمال دارد قیمت پس از اصلاح به سمت آن‌ها حرکت کند.

این سطوح به شکل اعدادی مانند ۱.۶۱۸%، ۲.۶۱۸%، ۳.۶۱۸% و ۴.۶۱۸% نمایش داده می‌شوند که بعد از نقطه انتهایی در رسم فیبوناچی ریتریسمنت ظاهر می‌شوند. همچنین در نظر داشته باشید که رسم این مدل ابزار فیبوناچی، به سه نقطه نیاز دارد که یا باید “سقف، کف، سقف” باشد و یا به شکل “کف، سقف، کف”.

اندیکاتور فیبوناچی مناطق زمانی (Time Zones)

فیبوناچی تایم زون، یک شاخص فنی بر اساس زمان است. این اندیکاتور معمولا در یک نوسان اصلی صعودی یا نزولی در نمودار رسم می‌شود. سپس خطوط عمودی اندیکاتور به سمت راست امتداد می‌یابند و مناطقی از زمان را نشان می‌دهند که می‌تواند منجر به نوسان قابل توجه دیگری شود. این خطوط عمودی که مربوط به زمان و در محور افقی نمودار قیمت هستند، بر اساس اعداد فیبوناچی تعیین می‌شوند.

مزایا و معایب استفاده از اندیکاتور فیبوناچی

مزایا اندیکاتور فیبوناچی

• به شناسایی سطوح بالقوه کلیدی کمک می‌کند: اندیکاتور فیبوناچی راه خوبی برای شناسایی مقاومت بالقوه و سطوح حمایت در چارت است. هنگامی که روند قیمت این سطوح را نقض می‌کند، می‌تواند نقطه خرید یا فروش را برای یک معامله‌گر نشان دهد.
• استفاده آسان: اندیکاتور فیبوناچی یک استراتژی نسبتا آسان برای معامله‌گران است که مراحل محدود و روشی تکرارپذیر دارد.
• هدف: فیبوناچی یک شاخص فنی عینی است که بر اساس یک نسبت ریاضی به دست می‌آید. معامله‌گری که از اندیکاتور فیبوناچی استفاده می‌کند، ممکن است بتواند با اجتناب از تکیه بر احساسات یا غریزه درونی، از ضررهای احتمالی جلوگیری کند.

معایب اندیکاتور فیبوناچی

• می‌تواند نادرست باشد: اندیکاتور فیبوناچی به تنهایی می‌تواند در شناسایی سطوح حمایت یا مقاومت، نادرست باشد. بر این اساس، استفاده از فیبوناچی به تنهایی، خطرات اشتباه در محاسبه قیمت توسط معامله‌گر را افزایش می‌دهد. فیبوناچی باید یکی از ابزار تحلیل شما باشد، نه تنها ابزار!
• بر اساس داده‌های تاریخی: مانند هر تحلیل تکنیکالی دیگر، اندیکاتور فیبوناچی کاملا بر داده‌های تاریخی متکی است. داده‌های تاریخی لزوما شاخصی از عملکرد قیمت در آینده نیستند.
• نوسانات بازار: نوسانات بازار تمایل دارند تا سطوح حمایت و مقاومت قبلی را از بین ببرند. بنابراین زمانی که بازار نوسانی است، پیش‌بینی قابل اعتماد سطوح حمایت و مقاومت توسط اندیکاتور فیبوناچی به شدت دشوار می‌شود.

سخن پایانی

اعتقاد به جادویی بودن دنباله فیبوناچی و اعداد فیبوناچی باعث شده تا بسیاری از معامله گران، حضور و تاثیر این الگو در بازارهای مالی را بپذیرند. البته که نمی‌توان واکنش قیمت و چارت به اندیکاتور فیبوناچی را نادیده گرفت، اما این ابزار نیز مانند سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال، صرفا برای ایجاد دید بهتر در تریدر نسبت به نمودار است و نباید از ابزار فیبوناچی و نه هیچ ابزار دیگر، توقع داشته باشیم تا نقاط قطعی و دقیق برای بازگشت یا اصلاح روند را به ما بدهند.

در این مقاله سعی کردیم اندیکاتور فیبوناچی، اعداد فیبوناچی و دنباله فیبوناچی را به شکل کامل معرفی کنیم. حال می‌توانید فیبوناچی را با ابزارها یا اندیکاتورهای دیگر ترکیب کنید تا به استراتژی مناسبی برای کسب سود از بازارهای مالی دست یابید.